BLOG

Cynefin meets Socrates

Over omgang met complexiteit  

Het is een bekend model in de wereld van organisatieverandering: het Cynefin framework. Als Europees directeur van het computerbedrijf IBM was Dave Snowden degene die het in 1999 introduceerde en beschreef in de Harvard Business Review. Cynefin is een Keltisch woord dat zoiets betekent als ‘vertrouwde omgeving’. Het model biedt zicht op typen vraagstukken in organisaties, afhankelijk van hun context. Socrates zou er van genoten hebben en er zeker over spreken met zijn leerlingen.



Model
Het model bestaat uit vier velden: Clear,‘Complicated, Complex en Chaotic. Deze velden vertegenwoordigen twee aan twee een mate van ordening: Clear en Complicated aan de kant van ‘geordend’, Complex en Chaotic aan de kant van ‘ongeordend’. De geordende kant is de kant van snelle oplossingen. De ongeordende kant heeft daar niets aan: opgaven, problemen en actoren beïnvloeden elkaar en ontwikkelen zich terwijl je er naar kijkt. In dit veld voelt Socrates zich thuis.

In de manieren van benaderen van de context komen twee acties steeds terug : Waarnemen en Reageren. Ertussen of eromheen staan verschillende andere acties. We beginnen rechtsonder.

In het veld Clear, liggen oorzaak en gevolg dicht bij elkaar. Er is een direct causaal verband; oorzaak en gevolg zijn zichtbaar en voorspelbaar. Door waarnemen kun je categoriseren en creëer je orde, waarmee je verder kunt. Hier kan gewerkt worden met best practice of nabootsend denken.

In het veld Complicated gaat het over een ingewikkelde context. Hier is het causaal verband tussen oorzaak en gevolg er ook, maar verborgen. Er is analyse en expertise nodig om het probleem te analyseren en tot een oplossing te komen. DIt gebeurt op basis van eerdere gelijkaardige problemen. Hier staat good practice centraal met nabootsend denken, aangepast aan nieuwe situaties.

Sommige vraagstukken uit dit veld worden vaak ten onrechte complex genoemd. Natuurlijk gaat het hier om ingewikkelde kwesties die niet iedereen kan oplossen. Toch bepaalt het karakter van het probleem het veld en niet de know how of het (on)begrip van de betrokkenen die het boven de pet gaat. Socrates vertraagt in zo’n situatie het gesprek en zoekt de plek waar mensen in aanraking komen met hun ‘niet weten’, het moment dat ze stilvallen.Het moment dat ze stoppen met het herhalen van hun oude gedachten en overtuigingen omdat ze zich realiseren dat dit onvoldoende is. Op dat punt moet je zijn om een constructieve relatie met een complex vraagstuk aan te gaan.

Favoriet
Dat is het veld van de complexe context. Dit zou het favoriete veld zijn van Socrates. De veranderlijkheid van zowel vraagstuk als omstandigheden zijn groot, er is op voorhand geen verband te duiden tussen oorzaak en gevolg. Analyses zijn zinloos. Hier is onderzoek nodig van een andere orde: doen, uitproberen, volgen, vragen stellen, verbanden zoeken. Onderzoek zonder verwachte uitkomst. De resultaten van het doen, proberen en onderzoeken bestaan uit een aantal voorzichtige antwoorden, associaties en vooral meer vragen. Dit zijn opkomende signalen, vaak nog flarden, die richtinggevend zijn voor de invulling van het vervolg. Hier komt nieuw denken om de hoek kijken. De door Socrates gevoerde gesprekken en de principes van de socratische dialoog zijn behulpzaam voor de problemen en vraagstukken in dit veld / deze context omdat Socrates je zou aansporen eerst te vertragen en stil te staan bij alle aspecten van de opgave die er toe doen en zo de complexiteit recht te doen. Zijn gerichtheid op zoeken in plaats van vinden is in dit veld heel behulpzaam. En de beschikbare rijkdom van het kijken vanuit niet weten, voorkomt snelle contraproductieve ‘oplossingen’.

Ready for action
Het vierde veld, linksonder, is de chaotische context. Hier staat Handelen voorop: er is een crisis, er is hoge druk. Er moet iets gedaan worden, liefst zo snel mogelijk. Pas daarna ontstaat ruimte voor de vervolgsituatie, die afhankelijk is van het probleemdomein waar je vanuit de chaos terechtkomt. In dit veld komt het aan op actie vanuit de juiste houding. In zijn onderzoekende gesprekken op de markt ondersteunde Socrates zijn gesprekspartners bij het vinden van universele waarden en het formuleren van richtinggevende ideeën. Op deze manier maakte hij mensen weerbaar en voorbereid voor de juiste houding en actie in onverwachte of nieuwe situaties, waarover zij geen controle hebben.

Tenslotte
In het midden van het model staat Wanorde. Socrates zou hier ijveren voor het persoonlijke. Jezelf in het geding brengen en het herkennen waar anderen dit doen. Grote kans dat hij had gekozen voor de term Verwarring. Volgens hem hét uitgangspunt om zicht te krijgen op nieuw denken en juist handelen.