BLOG

GEBREK AAN GEMOEDSRUST? TEM JE PAARDEN!

Ingrid is altijd bezig met de vraag of ze eigenlijk niet alles anders wil in haar leven. Ze vraagt zich voortdurend af of ze een andere baan zal zoeken of misschien voor zichzelf wil beginnen. Of ze met een andere man verder wil of juist een kind wil krijgen met de huidige. Of ze wil verhuizen naar het platteland of in haar best prettige stadshuis in een prima buurt zal blijven wonen. Ze wordt gek van zichzelf en wil ‘rust in haar kop’. Ingrid heeft al menig zelfhulpboek verslonden, maar nog geen gemoedsrust gevonden. Wat kan de klassieke praktische filosofie voor haar betekenen?

Het grote voordeel van de praktisch filosofische literatuur is dat daarin weliswaar allerlei psychische zaken aan de orde komen, maar dat er geen psychologisch jargon in voorkomt. Dat ontstaat immers pas eind negentiende eeuw door het werk van Freud en Jung. Rusteloosheid blijkt echter van alle tijden. Tot grote verrassing van Ingrid heeft haar kwaal niets te maken met de generatie X waartoe zij behoort, het digitale tijdperk of de toestand in de wereld.

Seneca schreef tweeduizend jaar geleden al: ...Talloos zijn de symptomen van de kwaal. Maar het resultaat is gelijk: ontevredenheid met jezelf. Het komt allemaal doordat de ziel niet op orde is, door aarzelende of onvervulde verlangens. (...) Het gevolg? Verveling. Ontevredenheid met jezelf, ongedurigheid doordat je nergens geestelijk rust vindt. Hij geeft vervolgens wat suggesties die je kunnen helpen bij het uitzoeken van wat je zinvol vindt om te doen. Daarnaast raadt hij aan om regelmatig tijd te nemen voor jezelf en om je alleen druk te maken over zaken die er werkelijk toe doen.

Plato ziet rusteloosheid als logisch gevolg van de opbouw van de ziel. Die bestaat volgens hem uit drie niveaus die niet gemakkelijk met elkaar in balans te brengen zijn. Enerzijds gebruikt hij de vergelijking met de deugdenleer. De ziel heeft in zijn ogen dezelfde centra van motivatie als ons hele menselijk bestaan: hoofd, hart en buik. Waar het hoofd staat voor verstandigheid en bezonnenheid, staat het hart voor ‘moed’ en de buik voor ‘maat’. Als je deze drie deugden goed op elkaar kunt afstemmen, ben je in staat om een stap naar buiten te maken. Het gaat in eerste instantie om wat goed is voor jezelf, maar daarmee is tegelijkertijd de basisvoorwaarde vervuld om een bijdrage te kunnen leveren aan het grote geheel. Dan kom je toe aan de belangrijkste, zogenaamde kardinale deugd: rechtvaardigheid.

Op een meer beeldende manier ziet Plato de drie delen van de ziel als een wagenmenner achter een span van twee paarden. Het ene paard is zwart en sterk verbonden met de aarde en de buik. Het laat zich leiden door verlangens, lusten en driften. Dit paard is doof en wispelturig. Het witte paard daarentegen, is verbonden met de hemel en het hart. Het is een vurig, nobel dier dat voortdurend op weg is naar het Goede, het Schone en het Ware ofwel goddelijke wijsheid. Dit paard heeft doorzettingsvermogen en wil graag iets leren. De menner staat voor de rede en is verbonden met het hoofd. Hij gebruikt de karaktereigenschappen van beide paarden om koers te bepalen. Hij weet dat de goddelijke wijsheid in het aardse bestaan onbereikbaar is, maar gebruikt deze wel als richtinggevend principe. Zonder emoties en (on)lusten uit het oog te verliezen, streeft hij naar het hoogst bereikbare in de aardse wijsheid; rechtvaardigheid, dat wat goed is voor het geheel. De menner is constant in de weer om de paarden bij elkaar te houden zodat ze gezamenlijk het juiste spoor kunnen volgen en een hoger doel kunnen bereiken.

Ingrid vindt het troostrijk als ze zich realiseert dat mensen in de oudheid ook al worstelden met het gevoel waarmee zij te kampen heeft. Het helpt haar om een begin te maken met het hanteerbaar maken van haar chaos. Ze gaat voor zichzelf definiëren waar haar eigen zwarte en witte paard voor staan. Daarna kan ze gaan bekijken wat ze nodig heeft om dit span het beste te mennen.


Word je soms gek van jezelf omdat je zielenrust mist? Socrates helpt! Wil je gebeld worden voor een socratische impuls? Stuur ons een e-mail met je vraag en telefoonnummer.